(Occupational Health And Safety Assessment Series) به معناي «مجموعه ارزيابي ايمني و بهداشت حرفه اي» است. و OHSAS-18001:1999 نام نظام جهاني مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي مصوب) IS0 سازمان بين‌المللي استاندارد) است و عبارت است از نيازمنديهاي نظام مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي، تا يك سازمان بتواند بخوبي مخاطرات مربوط به ايمني و بهداشت حرفه اي را كنترل كند و يك محيط سالم و ايمن كاري را به وجود آورد و عملكرد خود را بهبود بخشد. توجه به استاندارد‌هاي نظام OHSAS 18001 از سال آخر دهه 1990 ميلادي آغاز شد و سازمانهاي عمومي و خصوصي زيادي در سطح دنيا با اجراي آن گزارش كردند كه اجراي اين نظام باعث بهبود ايمني و بهداشت محيط كارشان شده و هزينه‌هاي ضايعات را نيز به شدت كاهش داده است. اصولاً هدف از اسقرار نظام ايمني و بهداشت شغلي، سالم‌سازي محيط كار و بهبود عملكرد سازمان در زمينه ايمني و بهداشت شغلي از طريق پيشگيري آسيبها و خطرات است.

1ـ ضرورت استقرار نظام مديريت ايمني و بهداشت شغلي در يك سازمان

عوامل زيان‌آور زيادي در محيطهاي كاري مختلف وجود دارند كه منجر به ضايعات انساني و مادي فراوان مي‌شوند. رعايت نكات ايمني و بهداشت كار باعث سالم و بي‌خطر شدن محيط‌هاي كاري و كنترل ضايعات مي‌شود. اصولاً ايمني را ميزان فرار از خطر و دور كردن آسيبها تعريف كرده‌اند. رشته مهندسي ايمني و حفاظت رشته با ارزش، وسيع و گسترده‌اي است كه مجموعه تدابير، ‌فنون، شيوه‌ها و اصولي را در بر مي‌گيرد كه با به كار بردن آنها مي‌توان نيروي انساني و سرمايه را در مقابل خطرات مختلف و محتمل در محيط‌هاي كار به نحو موثري حفظ و حراست كرد و در نتيجه محيط‌هاي كاري بي‌خطر و سالمي جهت افزايش كارايي كاركنان و سودآوري سازمان ايجاد كرد و خطرات و آسيبهاي محيط كار را به حداقل خود رسانيد. أشنا شدن با عوامل و عناصر زيان‌بخش و خطرات محيط كار و نحوه مقابله با آنها باعث مي‌شود كه نيروي انساني شاغل در محيط كار احساس امنيت كند و كارآيي‌اش افزايش يابد، همچنين وجهه، اعتبار و ارزش سازمان در انظار عمومي ارتقا پيدا كن

شناخت آثار سوء مواد شيميايي، گازها، تشعشعات وساير عوامل فيزيكي و شيميايي زيانبخش محيط كار روي بدن انسان و حوادث ناشي از كار با وسايل و ماشين‌آلات، پيش‌بيني تدابير، فنون و وسايل ايمني لازم را براي هر يك از موارد مذكور ضروري و اجتناب‌ناپذير مي‌سازد. هر اقدام ايمني و بهداشت شغلي باعث ارتقاء سطح نسبي ايمني در سازمان مي‌شود. بررسيهاي انجام شده پيرامون چگونگي وقوع حوادث در صنايع مختلف نشان داه است كه علت اصلي آنها وجود((شرايط ناايمن» و «اعمال ناايمن» است كه خود ناشي از سوء مديريت و برخوردهاي موردي و موضعي (و نه نظام گرايانه، بنيادي و راهبردي) با فعاليتهاي ايمني است.

ضمناً بايد توجه داشت كه آسيبها و خطرهاي محيطهاي كاري محدود به حادثه نمي‌شود. حادثه اثرات سوء آني و فوري بر روي نيروي انساني و عوامل مادي برجا مي‌گذارد: حال آن كه عواملي هستند كه تاثير‌هاي سوء درازمدت بر سلامت انسان و محيط‌زيست مي‌گذارد كه شايد تاسالها قابل تشخيص نباشند كه آنها را بيماري (عمدتاً بيماريهاي حرفه‌اي و امراض شغلي يعني بيماريهايي كه به سبب نوع كار عارض انسان مي‌شود) مي‌نامند.

به دنبال اين تفكر و با تمركز بر شناخت عامل بالقوه آسيب‌رسان (اعم از حادثه و بيماري). به عنوان نقطه آغازين بررسي در امور ايمني بهداشت كار و محور قرار دادن انسان به عنوان كليد پيشرفت و تعالي سازمان، نظامي برقرار شده است كه گردانندگان آن بايد برنامه ريزي، سازماندهي، نظارت و كنترل همزمان را بر حوادث و همچنين بيماريها و در نتيجه ايجاد يك محيط سالم و ايمن كاري، داشته باشند.

اصولاً امروزه بسياري از سازمانها براي هدايت و هماهنگ‌كردن فعاليتهاي هدفمند و نظام‌گراي خود از نظامهاي مختلف جهاني مديريت استفاده مي‌كنند. در هر يك از اين نظامهاي مديريت، رضايت گروه خاصي بيش از سايرين مورد توجه قرار گرفته است. اين گروهها مي‌توانند مشتريان، كاركنان، صاحبان شركتها و سهامداران، عرضه‌كنندگان، پيمانكاران، جامعه، گروههاي مستقل و دولت باشند كه به عنوان گروههاي دينفع يا علاقمند شناخته شده‌اند. بنابراين اگر قرار باشد رضايت همه گروههاي علاقمند را فراهم كرد، بايد به فعاليتها از جنبه‌هاي مختلف نگاه شود. اين خود مستلزم استقرار نظام مديريت و بهداشت شغلي نيز به عنوان يكي از راههاي جلب رضايت بيشتر گروههاي علاقمند و پيشگيري از ضرر و زيان است.

سازمان بين‌المللي استاندارد (ISO) تلاش زيادي كرده است تا يك استاندارد بين‌المللي براي نظام مديريت كيفيت به جاي استانداردهاي ملي گوناگون تدوين كند كه نتيجة آن تدوين استانداردهاي سريISO9000 براي نظام كنترل كيفيت فراگير (جامع) بود كه امروزه با آخرين ويرايش تحت عنوانISO9000-2000 مطرح است. اين استانداردها اساس تدوين ساير استانداردهاي نظام‌هاي مديريتي نظير سريISO 14000 يا استاندارد زيست‌محيطي (توليد پاك) شده است.
استانداردهاي نظامهاي مديريت ايمني نيز عمدتاً بر همين فلسفه استوارند. به دليل نيازمندي شديدي كه به نظامهاي مديريت ايمني احساس مي شد، استانداردهاي زيادي در اين زمينه تدوين شده است كه در مجموع آنها را بر اساس ماهيتشان به دو دسته عمده مي‌توان تقسيم كرد:

الف – استاندارد‌هاي مديريت ايمني مربوط به مواد خطرناك، كه هدف اين استانداردها به حداقل رسانيدن خطرات ناشي از كار با مواد خطرناك است.

ب – استانداردهاي مربوط به ايمني و بهداشت شغلي كاركنان، كه هدف اين استانداردها به حداقل رسانيدن خطراتي است كه افراد را در محيط كار تهديد مي‌كنند. معروفترين اين استانداردها OHSAS 18001 براي نظام مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي است.

دلايل مهم براي استقرار نظام OHSAS 18001 عبارتند از:

1ـ اقدامات دولتها و سازمانهاي دولتي براي تشويق بيشتر نظام خود كنترلي در سازمانها با ايجاد حس مسووليت‌پذيري و قانونمندي در آنها به كمك نظام OHSAS 18001 بهتر اجرا مي‌شود.

2ـ تغيير در قوانين و مقررات از طرف سازمانهاي قانون‌گذار در ارتباط با نيازمنديها و الزامات عملكردي سازمانها به كمك نظام OHSAS 18001 بهتر اجرا مي‌شود.

3-انتظارات فزايندة كاركنان سازمانها براي داشتن يك محيط كاري ايمن، بهداشتي و بدون آلودگي با اجراي نظام OHSAS 18001 بهتر تأمين مي‌شود. مزاياي برپايي نظام OHSAS 18001

برپايي نظام OHSAS18001 در يك سازمان مزاياي عمده زير را در بر دارد:

1ـ همسويي اهداف و برنامه‌هاي نظام OHSAS با اهداف نظامهاي تجاري

2ـ ايجاد يك چارچوب براي بهبود مستمر

3ـ ا مكان اجراي مميزي بر اساس يك نظام مدون براي ثبت و صدور گواهي بين‌المللي OHSAS 18001
4ـ شناخت كافي خطرات بالقوه موجود در محيط كار

5ـ ارزيابي ريسك ناشي از خطرات و كاهش آن به منظور پيشگيري و كنترل حوادث ناشي از كار
6ـ شناخت قوانين و مقررات مربوطه و در نتيجه كاهش هزينه‌هاي ناشي از خسارتهاي احتمالي به واسطه عدم رعايت اين قوانين

و مقررات

7ـ ايجاد يك مجموعه مدون از خط مشي، روشهاي اجرايي، برنامه‌ها و اهدافي كه بسيار موثر و كارآمد برقرار مي‌شوند.
8ـ هدفمند كردن نظام ايمني و بهداشت حرفه‌اي و همچنين نگرش برنامه‌اي و مستند به موضوعات مربوط
9ـ ساختار معين و مشخص براي مديريت ايمني و بهداشت حرفه‌اي كه مشخص‌كننده محدوده مسووليتها نيز هست.
10ـ اعتماد بيشتر كاركنان به مديريت به واسطه تلاش براي ايجاد يك محيط كاري ايمن و سالم و در نتيجه بالا رفتن انگيزه آنان براي انجام مطلوبتر كارها و وظايف سازماني

11ـ بالا رفتن سطح آگاهي و دانش كاركنان در زمينه ايمني و بهداشت كار

12ـ استفاده از توازن فكري بالقوه نيروي انساني براي تقويت پايه‌هاي مديريت ايمني و بهداشت كار
13ـ فراهم شدن زمينه رقابت سالم و موثر بين سازمانها

محاسن نظامOHSAS 18001 براي كاركنان

نظام OHSAS 18001 بيشترين مزايا را هم براي كاركنان يك سازمان و هم براي سازمان به ارمغان مي‌آورد زيرا:

1ـ مخاطرات محيط كار براي كاركنان به حداقل مي رسد.

2ـ از امكانات سخت‌افزاري موجود استفاده مناسب و بهينه مي‌شود.

3ـ عملكرد ايمني و بهداشتي سازمان بهبود پيدا مي‌كند.

4ـ اعتبار و منزلت سازمان در انظار عمومي و از نظر مشتريان و مصرف‌كنندگان سازمان ارتقاء پيدا مي‌كند و اين خود باعث غرور و

سربلندي كاركنان مي‌شود.

راهبردهاي (استراتژيهاي) امور ايمني و بهداشت حرفه‌اي
1ـ برقرار كردن نظام مديريت ايمني و بهداشت حرفه‌اي

2ـ بالا بردن آگاهي‌هاي بهداشت و ايمني در سطوح مختلف سازمان ايجاد فرهنگ انجام كارها در قالب اصول و ضوابط تعيين شده در نظام.

3ـ بهبود وضعيت موجود بهداشت و ايمني از طريق آموزش

4ـ مشاركت موثر نيروي انساني شاغل در صنعت در زمينه‌هاي مرتبط با بهداشت و ايمني.

5ـ كاهش احتمال بروز و ظهور عوامل بالقوه آسيب‌رسان از طريق بهبود فن‌آوري، بالا بردن كارآيي نيروي انساني، ايمني‌سازي ماشين‌آلات، محيط كار يا ايستگاههاي كاري.

6ـ كاهش زيانهاي ناشي از حوادث از طريق:

-كاهش خسارت ناشي از توقف

- كاهش هزينه‌هاي مربوط به درمان

-كاهش ميزان پرداخت غرامتهاي ناشي از كارافتادگي موقت يادائم يا مرگ كاركنان

-كاهش اتلاف وقت در اثر كار نكردن فرد/ افراد حادثه ديده

-كاهش اتلاف وقت به واسطه نگراني‌هاي ناشي از پيامدهاي حادثه و امدادرساني

- كاهش ميزان خرابي دستگاه يا اتلاف مواد و در نتيجه ضايعات كمتر در توليد

-امكان خود ارزيابي توسط سازمان براي انطباق با يك نظام مديريت ايمني و بهداشت و ايجاد بستري مناسب براي بهبود مستمر در سازمان

7ـ ايجاد بستر مناسب براي ارتقاء بهره‌وري و تعالي سازمان كه مهمترين نتيجه ايجاد يك نظام مديريت ايمني و بهداشت شغلي است.

2ـ بهره‌گيري از نظام كيفيت فراگير در طراحي برنامه‌هاي ايمني و بهداشت حرفه اي
امروزه متخصصان ايمني دريافته‌اند كه فرآيندي كه به طور مستمر از طريق اعمال مديريت، منجر به بهبود كيفيت مي‌شود دقيقاً همان فرايندي است كه ساليان متمادي سعي در به كارگيري آن براي پيشگيري از صدمات انساني، ضايعات مادي و وقايع زيست‌محيطي داشته است. در واقع بهبود ايمني از طريق يكپارچه‌سازي با مديريت كيفيت جامع امكان‌پذير است. بهترين عملكرد ايمني را هنگامي مي‌توان به دست آورد كه نظامهاي مديريت كيفيت و اصول مديريت ايمني يكپارچه شوند. ارتباط چشم‌گير بين اصول مديريت كيفيت و اصول مديريت ايمني آشكار است. بهترين عملكرد فقط هنگامي قابل دستيابي است كه يك تغيير فرهنگي يكپارچه و منسجم براي كيفيت يا ايمني «در مسيري كه يك سازمان به طور روزانه طبق آن فعاليت مي‌كند» اجرا شوند. «پيشگيري» بايد نيرويي باشد كه عملكرد بدون حادثه را همواره دنبال كند. حادثه به معناي رويداد ناخواسته، غيرمنتظره و برنامه‌ريزي نشده‌اي است كه منجر به مرگ، بيماري، جراحت و معلوليت شود. نظامي كه روي اجراي درست همه فعاليت‌ها در بار نخست متمركز مي‌شود. كارآمدتر از نظامي است كه به طور مداوم حوادث را تحليل مي‌كند تا ارقام و اطلاعاتي را استخراج كند و بر اساس آنها اقداماتي براي اصلاح بهبود و توسعه به عمل آورد. اگر رهيافت‌ها و اقلامات سنتي ايمني جاي خود را با ابتكارات كيفيت عوض كنند، پيمودن مسير منتهي به «حادثه صفر» و دستيابي به يك محيط ايمن و كاملاً بي‌خطر كاري آسانتر و بهتر ميسر مي‌شود. يكپارچه‌سازي نظام مديريت ايمني و مديريت كيفيت، سبب يك دگرگوني فرهنگ