بنگاههای برتر جهانی – شرکت نوکیا

اشاره

دراین مقاله آنچه در درک موقعیت و جایگاه بنگاههای برتر موثر است نظیر تاریخچه شرکت، چشم انداز، ماموریت و استراتژی، تغییرات در طی زمان، موضوعاتی مانند منابع انسانی، کیفیت، حوزه محصولات یا خدمات، فناوری و تحقیق و توسعه، سهم بازار و فروش، نقاط قوت و ضعف و بالاخره ویژگیهای مدیریت شرکت به صورت مختصر مطرح شده است. بدین ترتیب دریچه ای در برابر مدیران و دست اندرکاران و علاقه مندان مباحث صنعتی، سازمانی، اقتصادی، صنعتی و مدیریتی در راه بررسی و مقایسه نقاط قوت و ضعف و نکات درس آموز بنگاههای برتر عصر حاضر، گشوده خواهد شد .
امید است درج چنین مطالبی بتواند برای مدیران جوان ما در بخش خصوصی و دولتی راهگشا و به نوعی راهنمای عمل قرار گیرد.
تاریخچه
شرکت نوکیا قدمتی 140 ساله دارد. نوکیا در سال 1865 توسط فردریک ایدستام (FREDRIK IDESTAM) در فنلاند و در حوالی رودخانه نوکیا بنیان گذاشته شد و اصلی ترین تولیدات آن کاغذ و چکمه‌های لاستیکی بود. در آن سالها نوکیا به عنوان پیشتاز صنعت کاغذ، افتخار ملی فنلاند محسوب می شد، اما قطعا کسی نمی توانست بیندیشد که یک قرن بعد با واردشدن شرکت به صنعت ارتباطات راه دور، این افتخار به گونه ای دیگر ودر حوزه ای متفاوت وسطحی فراگیرتر تکرار وتجدید شود. «ایدستام» از همان زمان سیستم حفظ سلامتی کارکنان، آموزش و اسکان آنها را در برنامه خود گنجانده بود. در اولین سالهای قرن بیستم یعنی 1903، داماد او، گوستاو فوگلهلم (FOGELHOLM) رئیس شرکت نوکیا شد و تصمیم گرفت در کنار تولید کاغذ و کفش، به تولید کابل و نیرو (برق) بپردازد. در آن زمان، نوکیا بیش از 250 مدل چکمه لاستیکی عرضه می کرد. همسایگی شرکت نوکیا با کارخانه پلاستیک سازی فنلاند (FRW) باعث گردید که این کارخانه بعدها بزرگترین سهامدار نوکیا شود. پس از الحاق کارخانه کابل سازی در سال 1922 به آنها، هر سه شرکت در سال 1967 «گروه نوکیا» را تشکیل دادند. کسب و کار گروه متولد شده، لاستیک، کابل، چسب و کاغذ، تولید برق و الکترونیک بود. در فاصله بین دو جنگ جهانی و کمی پس از آن به دلیل تهدیدهای خارجی، شرکتهای جوان رشد کردند و هم چسب و کاغذ، هم کابل و سیم و هم برق و نیروگاه سهم بازار خوبی از فنلاند یافتند. در سال 1933 اولین سیم تایر خودرو توسط نوکیا تولید شد.
درسال 1977 کاری کایرامو (KARI KAIRAMO) رئیس گروه نوکیا شد و ضمن تاکید بیشتر بر ارتباط با غرب و حضور بیشتر در عرصه تولید نیرو و الکترونیک، تلاش برای بین المللی شدن شرکت را آغاز کرد. این درحالی بود که بعداز جنگ جهانی دوم، فنلاند به عنوان متحد آلمان مجبور به پرداخت غرامت به صورت کابل های برق تولیدشده توسط کارخانه کابل سازی به شوروی تا سال 1952 شد. پس از آن بود که شوروی اصلی ترین شریک گروه نوکیا شد و حدود 20 درصد تولیدات شرکت در دهه 60 به شوروی صادر می شد. در اثر سیاستهای کایرامو، به سه حوزه اصلی کار در گروه نوکیا، حوزه شیمیایی، پوششهای کف و تولید تلویزیون نیز افزوده شد. در دهه 80 نوکیا سومین سازنده بزرگ تلویزیون در اروپا شد. نوکیا با سرمایه گذاری مشترک (J.V) با MOBIRA اولین گام را در عرضه تلفن همراه (MOBIRA CITYMAN) برداشت. قبل از آن عملا تلفن همراه فقط در خودرو نصب می شد. عرضه استاندارد NMT گوشی تلفن همراه توسط نوکیا، علت توسعه سریع این نوع تلفن ها محسوب می شود.
در سال 1985 یورما اولیلا (JORMA OLLILA) مدیرعامل فعلی شرکت، به عنوان مدیر عملیات بین المللی به نوکیا پیوست. در این سال تنوع حوزه های کاری در نوکیا به اوج خود رسیده بود به گونه ای که این گروه در 180 حوزه کسب و کار مشغول فعالیت بود. به همین دلیل یکی از اهداف نوکیا در دهه 90 کاهش تعداد کسب وکارهای مختلف و متفرق بود. در سال 1989 با واردشدن نوکیا به عرضه سیستم های شبکه ای، اولین شبکه GSM به یک شرکت رادیویی فنلاندی فروخته شد. نوکیا طی دهه 90، شبکه های GSM را به 90 اپراتور در سراسر جهان عرضه کرد. سرمایه گذاری نوکیا در فناوری دیجیتالی GSM از عوامل موفقیت شرکت محسوب می شود. نوکیا اولین تلفن همراهGSM مدل 1011 را در سال 1992 روانه بازار ساخت. این تلفن، پایه ای برای طراحی مدل های بعدی شد. در سال 1994، یورمااولیلا مدیرعامل شرکت، عناصر کلیدی استراتژیک شرکت را چنین اعلام کرد: «کسب وکارهای قدیمی را رها کنید و به شدت روی ارتباطات راه دور تمرکز کنید». درهمین سال، نوکیا سری تلفن های همراه 2100 را تولید کرد که بیش از 20 میلیون دستگاه از آنها فروش رفت. در سال 1998 نوکیا رهبر جهانی در تلفن‌های همراه شد. سال بعد، دستیابی به اینترنت بی سیم جهانی به عنوان یکی از اهداف شرکت مطرح گردید و سپس اولین تلفن (WIRELESS APPLICATION PROTOCOL)WAP مدل 7110 عرضه شد. سال 2000 نوکیا با عرضه تلفن همراه 9210 با صفحه نمایش رنگی به میدان آمد و دو سال بعد تلفن های دوربین دار از سوی نوکیا به بازار عرضه گردید.

استراتژی

استراتژی شرکت نوکیا تمرکز بر سه فعالیت عمده برای گسترش ارتباطات راه دور از لحاظ حجم وارزش است:
1 – گسترش شبکه تلفن همراه: پوشش دادن 3 میلیارد نفر تا سال 2008؛
2 – حوزه چند رسانه ای (MULTIMEDIA): تصویر، موسیقی، بازی؛
3 – تحرک گسترده در حوزه شرکتها: شبکه ها.
شرکت نوکیا در سال 1993، «راه نوکیا» (THE NOKIA WAY) را به عنوان بیانیه استراتژی و ارزشهای خود ارائه کرد. این بیانیه هر سال بازنگری می شود. پایه های این استراتژی عبارت است از مسئولیت اقتصادی، مسئولیت زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی.

چشم انداز

10 سال پیش (1996) چشم انداز شرکت نوکیا «صدا در حرکت» (VOICE GOES MOBILE PEOPLE) بود. این چشم انداز در زمان کوتاهی به واقعیت پیوست. چشم انداز کنونی شرکت «زندگی در حرکت» (LIFE GOES MOBILE) است. اکنون 6/1 میلیارد دستگاه تلفن همراه درجهان وجود دارد که بیش از تعداد تلفن های ثابت است. تا سال 2008، سه میلیارد نفر روی کره زمین تحت پوشش تلفن های همراه قرار خواهندگرفت.

مأموریت

شـــرکت نوکیا در سال 1993 شعار «ارتباط انسانها با یکدیگر» ( CONNECTING People) را برگزید. این شعار بیانگر سهم نوکیا برای خلق ارتباطات بدون سیم بین مردم است. نوکیا امیدوار است با ارتباط دادن افراد به یکدیگر، نیاز اساسی انسان برای برقراری ارتباطات اجتماعی را پاسخ دهد و بین مردم واطلاعات موردنیاز آنها پلی برقرار سازد. یورما اولیلا مدیرعامل شرکت می گوید: «مأموریت ما مرتبط کردن انسانها با یکدیگر است. این بیش از یک عبارت تبلیغاتی است. این نشان می دهد ما چه می‌کنیم و چه نفعی به مشتریانمان می رسانیم. که هستیم و چه چیزی ارائه می دهیم. این قطب نمای ماست. ما از آن به عنوان موتور محرک کسب وکار خود درجهت ارائه ارزش به مشتریانمان استفاده می کنیم».

ویژگیها

در اولین سالهای قرن بیست ویکم، نوکیا به دو گروه کسب و کار تقسیم شد: تلفن های همراه و شبکه ها. در کنار این دو حوزه، یک مرکز تحقیقات مستقل (N.R.C) و سازمان سرمایه گذاری های مشترک (N.V.O) نیز وجود دارد. ساختار جدید گروههای کسب وکار در نوکیا عبارت است از:
1 – تلفن همراه؛ 2 – شبکه ها؛ 3 – بخش سازمانها؛ 4 – محیطهای چندرسانه ای.

فرهنگ و ارزشهای سازمانی
«ارزشهای نوکیا» جزء کلیدی «راه نوکیا» محسوب می شود. بیانیه ارزشهای نوکیا درقالب NOKIA CODE OF CONDUCT در 1997 منتشر گردید و آخرین ویرایش آن در سال 2005 صورت گرفت. سه پایه اصلی فرهنگ سازمانی و ارزشها در نوکیا عبارت است از:
1 – رضایت مشتری؛
2 – احترام به انسان؛
3 – یادگیری مستمر و کاربردی.
این ارزشها، کارکنان را در سراسر جهان به حرکت وامی دارد. نوکیا بر این باور است که با این ارزشها می تواند محیطی خلق کند که کارکنان احساس کنند انگیزه و ارزش و آرامش دارند. نوکیا دارای یک ساختار تخت و شبکه‌ای و غیرسلسله مراتبی است که سرعت وانعطاف پذیری لازم در تصمیم گیریها را میسر می سازد. در نوکیا هرکس می تواند اشتباه کند. باتوجه به بازبودن فضای شرکت، برای کارکنان فرصت مساوی در طرح ایده های جدید و ریسک پذیری فراهم است.

منابع انسانی

تعداد کارکنان شرکت در سال 2002، 51 هزار و 748 نفر و در سال 2005، 55 هزار و 505 نفر بوده است. از این تعداد 41 درصد در فنلاند و بقیه در سایر نقاط جهان مستقر هستند. در سال 1987، 70 درصد کارکنان در فنلاند حضور داشتند. حدود نیمی از کارکنان در محدوده سنی 40 – 30 سال و حدود 73 درصد آنها کمتر از 50 سال سن دارند. در زمینه منابع انسانی، شرکت نوکیا توجه به ارزشهای سازمانی، بازبودن فضای کار، توسعه شغلی، مدیریت عملکرد، تنوع و موازنه بین کار و زندگی را عوامل بسیار مهم در جذب، نگهداری و انگیزش کارکنان می داند. نوکیا درعملکرد و رضایت شغلی وکیفیت زندگی کارکنان به موازنه بین محتوای کار وعلائق و نیازهای کارکنان می‌اندیشد.
اولیلا مدیرعامل شرکت در زمینه اثرات مثبت و موثر تنوع نیروی انسانی در شرکت می گوید: «ما به سمت دنیای متحرک (MOBILE WORLD) می رویم که در آن انسانها درهر جا و هر زمان توانایی برقراری ارتباط با اطلاعات نامحدود را خواهند داشت. این بدان معناست که بازار ما «جهان» است، بنابراین تنوع نیروی انسانی، عرصه مهمی از کسب وکار ماست. بهترین افراد را می توان از ملیتهای متنوع و زمینه های فرهنگی متفاوت برگزید. ما باید تنوع بازار را در سازمان خود متجلی و منعکس کنیم تا مطمئن شویم که نیازهای همه مشتریانمان را درک می کنیم. برای موفقیت در بازار متنوع، خلاقیت عامل کلیدی است. تیم های متنوع خلاق تر هستند و راه حلهای بهتری برای مسائل پیدا می کنند تا تیم های یکدست وهمگن».
شرکت نوکیا نشستی سالانه به صورت جهانی برای کارکنان خود ترتیب می دهد که به عنوان «به شما گوش فرامی‌دهیم» (LISTENING TO YOU) معروف است و شرکت از این راه بازخورد خوبی از کارکنان به دست می‌آورد. همچنین سیستم «از منابع انسانی بپرسید» (ASK HR) در شرکت برقرار است که پرسشهای مکتوب کارکنان درزمینه منابع انسانی، همواره پاسخ داده می شود.

فناوری و R&D
در دهه 1980، کایرامو قهرمان فرهنگ سازمانی و جامعه اطلاعات محور بود و می خواست که در آموزش و تحقیقات سرآمد باشد. پس از سال 1993، تحت رهبری او، تمرکز و توجه به موضوع تحقیق و توسعه و فناوری برجسته شد. آنچه شرکت نوکیا را سرآمد صنعت ارتباطات راه دور کرد موفقیت در فناوری های دیجیتالی NMT وGSM در تلفن همراه بود. طراحی پلت فورم نرم افزاری سری 60 که بیش از 60 درصد سازنده های تلفن همراه تاکنون تحت امتیاز آن کار می کنند گام مهمی در توسعه شرکت بود. فناوری نسل سوم شبکه ها برای تلفن همراه، WCDMA است که توسط نوکیا طراحی و عرضه شده است. نوکیا اولین طراح قابهای قابل تعویض تلفن همراه درجهان و مبدع و عرضه کننده محصولات جانبی آن است.
تحقیق و توسعه (R&D) در نوکیا با مشارکت دانشگاهها و سایر شرکتها انجام می شود. در پایان دهه 90 یک سوم کارکنان نوکیا در بخش تحقیق وتوسعه در 44 مرکز و 12 کشور – علاوه بر مرکز تحقیقات نوکیا – کار می کردند. در ابتدای سال 2005، 20 هزار و 722 نفر یعنی حدود 37 درصد کارکنان درمراکز تحقیق و توسعه در سراسر دنیا کار می کردند. در این سال، نوکیا 8/3 میلیارد یورو یعنی 8/12 درصد فروش خالص خود را صرف R&D کرده است. این رقم در سال 2002، 10 درصد و در سال 1980، 2 درصد بوده است.
مرکز آموزش نوکیا نیز به منظور تکمیل اهداف و فعالیتهای مرکز تحقیقات نوکیا تشکیل شده است که در آن خط‌مشی آموزش بین المللی تعیین شده و آموزش فناوری و ارتباط با دانشگاهها انجام می شود. بسیاری از کارکنان نوکیا درحین کار، مدارک بالاتر تحصیلی گرفته اند و اکنون با حمایت وزارت آموزش فنلاند، دانشگاه نوکیا تاسیس شده است.
کیفیت: شرکت نوکیا، کیفیت را به منزله کلید بهره وری، سودآوری و افتخار می داند و آن را در سه بعد جستجو می‌کند: فرایند، محصول و مدیریت. کیفیت درهریک از این ابعاد مفهوم خاص خود را دارد و برای دستیابی به موقعیت رقابتی در سطح جهان، کیفیت درهمه این ابعاد باید رعایت شود. تعهد به بهبود کیفیت یک فرایند مداوم و قلب هر فعالیتی محسوب می شود که در نوکیا صورت می گیرد. رمز حفظ موقعیت رهبری و رقابتی نوکیا درجهان جلو بردن موازی ومتوازن کیفیت و نوآوری است.
در بعد فرایند: هرچه کیفیت در فرایندها بهبود یابد، بهره وری کاری افزایش می یابد. کیفیت در فرایند وسیله ای است برای ابداع راههایی برای مدیریت پیچیدگی. به عبارت دیگر پیچیدگی، پایه اولیه نوآوری و ابداع است.
در بعد محصول: کیفیت در محصول یعنی تاثیر مثبت گذاشتن بر تجربه و درک مشتری.
در بعد مدیریت: کیفیت برای هم سطح کردن نوآوری و بهبود بهره وری امری حیاتی است. رویکرد نوکیا، مدیریت فرایند و ترکیب کردن تولید اقتصادی با چابکی ازطریق مدیریت مدولار است.

فروش و سهم بازار
درآمد شرکت نوکیا در سال 2005، 4/36 میلیارد دلار بود که در فهرست جهانی FORTUN 500 در رتبه 130 جای گرفته است. فروش خالص شرکت در سال 2004، 4/29 میلیارد یورو بوده که ازطریق فعالیت 55 هزار نیروی انسانی و 15 کارخانه تولیدی مستقر در 9 کشور به دست آمده است. درحالی که فروش خالص به اروپا در دهه 80 و 90، حدود دو میلیارد دلار بود، اکنون به بیش از 30 میلیارد دلار رسیده است. سهم فروش در بازار آمریکا 4/3 میلیارد، چین 6/2، انگلستان 2/2، آلمان 7/1، هند 3/1 و برزیل یک میلیارد یورو در سال 2004 بوده است. در این سال، سود عملیاتی 3/4 میلیارد یورو، سود قبل از عملیات 7/4 میلیارد یورو وسودخالص 2/3 میلیارد یورو بوده است که 77 درصد آن به حوزه تلفن همراه، 21 درصد به حوزه شبکه ها و 2 درصد به سایر حوزه های فعالیت برمی‌گردد.
هم اکنون 38 درصد بازار جهانی گوشیهای تلفن همراه دراختیار نوکیا قرار دارد. نوکیا طی 20 سال گذشته بیش از دو میلیارد دلار در چین سرمایه گذاری کرده است و بزرگترین صادرکننده گوشی به چین محسوب می شود. چین دارای بزرگترین بازار تلفن همراه درجهان است. درحال حاضر حدود 400 میلیون نفر مشترک دارد. پیش بینی آن است که تا سال 2010 این رقم به 650 میلیون نفر برسد.
مدیرعامل: مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره نوکیا، «یورما اولیلا»ست. اولیلا متولد 1950 (56 ساله) در فنلاند شخصیت استثنایی است که شرکت توانست تحت هدایت او مقام اول را در فناوری و بازار تلفن همراه جهان در سال 1998 کسب کند و تاکنون پایدار نگه دارد. او نوکیا را از سازنده کاغذ و چکمه های لاستیکی به بزرگترین تولیدکننده تلفن همراه درجهان تبدیل کرد. «اولیلا» در سه رشته مدرک دکترا دارد: علوم سیاسی، اقتصاد، فناوری‌های علمی، ضمن آنکه شیفته ادبیات نیز هست. او در سال 1985 از شعبه CITIGROUP در فنلاند که بزرگترین بانک جهانی آمریکایی محسوب می شود به عنوان مدیرعملیات بین المللی به نوکیا پیوست. یک سال بعد او نایب رئیس بخش تلفن همراه و عضو هیئت مدیره شد. از سال 1992 تا 1999 به عنوان مدیراجرایی شرکت و از 1999 تاکنون به عنوان مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره نوکیا مشغول به کار است. مشخصه ویژه سهم و کار او قطع حرکت سنتی نوکیا در کسب و کار و تمرکز شدید بر ارتباطات راه دور بود. بدیهی است این حرکت در آغاز بسیار مشکل می نمود اما بعدها مشخص شد که حرکت و جهت او کاملا درست بوده است. «اولیلا» در دهه 90 موفق شد نوکیا را به جایگاه یک شرکت کلاس جهانی برساند. دیدگاه «اولیلا» یعنی مدیریت فعال و فداکاری و همت برای توسعه پایدار باعث تحسین و احترام جهانیان شده است. اسطوره فنلاندی ها براساس آمارهای مجله فوربس (FORBES) مقام اول پردرآمدترین مدیر اروپا را داراست. به دلیل تحصیلات چندگانه، سبک مدیریتی او سیستمی و پایدار بوده است. او بیانیه جامع ارزشهای نوکیا را معرفی کرده است. تیم مدیریتی که با او کار می کند کاملا همراه و هماهنگ هستند. «اولیلا» توانسته بین فرهنگ رهبری مبتنی بر ارزش و مدیریت کارکنان مبتنی بر واقعیت موازنه برقرار کند.
«اولیلا»، خود وجوه تمایز شرکت نوکیا را چنین برمی شمرد:
-گسترش و رشد محصولات؛
-وسعت فعالیتهای تحقیق و توسعه؛
-سرعت پاسخگویی به نیاز متغیر مصرف کنندگان؛
-تمرکز بر طراحی و سهولت کاربرد.
او نقش نیروی انسانی را در موفقیت کنونی شرکت چنین بیان می کند: «استعداد و کوشش کارکنان ما بنیان موفقیت ما در سرآمد شدن در عرصه ارتباطات راه دور است. ما کار می کنیم که مطمئن شویم کارکنان ما درجهت نیل به این موقعیت و حفظ آن با انگیزه و متعهد به ارزشها باقی می مانند. با اجرای کسب و کار به صورت مسئولانه، نوکیا می تواند سهم مهمی در توسعه پایدار و ایجاد پایه های رشد اقتصادی داشته باشد. «اولیلا» معتقد است «در عرصه بازار تلفن همراه، هر انسان به صورت بالقوه یک مشتری محسوب می شود». درعین حال هنوز خدمات تلفن همراه به کمتر از 30 درصد مردم جهان تعلق دارد. درحال حاضر 6/1 میلیارد نفر در دنیا تلفن همراه دارند و طرح نوکیا، رساندن این عدد به 3 میلیارد تا سال 2008 است. «اولیلا»، چین، هند، روسیه، برزیل، آفریقا و آمریکای لاتین را ظرفیتهای بالقوه برای توسعه دراین زمینه می داند و معتقد است «همیشه این مصرف کنندگان هستند که تصمیم می‌گیرند کدام خدمات رشد کند. دیگر نمی توان مصرف کنندگان را با ارائه خدمات ساده ای همچون پیام کوتاه (SMS) جلب کرد.

چشم انداز آینده
«یورما اولیلا»، مدیرعامل فعلی در ژوئن 2006 (خرداد 85) از شرکت نوکیا به شرکت انگلیسی – هلندی رویال – داچ – شل خواهدرفت و به عنوان عضو هیئت مدیره به کار خواهدپرداخت. جانشین او، پکا کالاسو (PEKKA KALLASVUO) خواهدبود که 20سال سابقه کار در نوکیا دارد. نوکیا بر اهمیت تمرکز بر روی نیازهای مشتری، مدیریت ریسک و حفظ ونگهداری تصویر ذهنی شرکت در جامعه تاکید دارد. به دلیل وجود برند قوی و شناخته شده، محدوده متنوع محصولات، طراحی نوآورانه محصول، وجود کارکنان ماهر، تعهد عمومی به رشد و توسعه و سرمایه گذاری های موثر در تحقیق و توسعه، انتظار می رود که در آینده، نوکیا سهم بازار را حفظ کند وبه موفقیتهای خود در جایگاه سرآمد حوزه تلفن های همراه درجهان ادامه دهد. این نتیجه گیری امیدوارانه چه میزان تحقق خواهدیافت، باید دید رفتن اسطوره فنلاندی ها از شرکت، چه تاثیری در نوکیا خواهدگذاشت.

نوکیا در یک نگاه

سابقه: 140 سال
مؤسس: فردریک ایدستام
فعالیت اولیه: تولید کاغذ و چکمه های لاستیکی
فعالیت کنونی: فناوری ارتباطات راه دور و تلفن همراه
جایگاه: مقام اول از سال 1998 تاکنون
فروش: 250 میلیون دستگاه در سال (4/36 میلیارد دلار)
سهم بازار جهانی: 38 درصد
تعدادکارکنان: 55505 نفر
جایگاه در FORTUN 500 :ا130
مدیرعامل: یورما اولیلا

منابع:

1 – www.nokia.com
2 – www.fortun.com
3 – www.forbes.com

توسعه مهندسی صنایع

تبلیغات

بنگاههای برتر جهانی – شرکت نوکیا

پاسخ دهید